سازمان ملل دوشنبه ۳۰ اوت (۸ شهریور) اعلام کرد جهان به استفاده از بنزین سرب‌دار سمی به‌طور رسمی پایان داد. این خبر پس از آن اعلام شد که جایگاه‌های سوخت الجزایر، آخرین کشوری که از این سوخت به‌شدت آلاینده استفاده می‌کرد، ماه گذشته عرضه این سوخت را متوقف کردند.

پایان رسمی استفاده از این سوخت سمی در پی حدود دو دهه کارزار برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و هم‌پیمانانش برای حذف سرب از بنزین اتفاق افتاد، که یکی از جدی‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی برای سلامت بشر است.

بنزین سرب‌دار سمی دارای ترکیب شیمیایی تتراتیل سرب است، که اولین بار در سال ۱۹۲۳ به‌عنوان ماده ضدکوبش استفاده شد تا سوخت یکنواخت بسوزد. تا دهه ۱۹۷۰، تقریبا تمام بنزین تولیدی در سراسر جهان دارای این ترکیب شیمیایی بود.

بر اساس یافته‌های پژوهش‌های متعدد منتشرشده، بنزین سرب‌دار باعث بیماری‌ قلبی، سکته مغزی و سرطان می‌شود.

همچنین مشخص شده است که بر رشد مغزی، به‌ویژه در نوزادان، اثر می‌گذارد و بنا بر پژوهش‌ها، استفاده از این ترکیب شیمیایی در بنزین بهره (ضریب) هوش (IQ) کودکان را بین ۵ تا ۱۰ نمره پایین می‌آورد.

در پژوهش‌های اولیه برآورد شده بود که ممنوعیت استفاده از بنزین سرب‌دار می‌تواند از بیش از ۱.۲ میلیون مورد مرگ زودهنگام در سال جلوگیری کند و بهره هوشی کودکان را بالا ببرد، که به سهم خود به کاهش میزان جرم و جنایت و صرفه‌جویی ۲.۴۵ تریلیون دلاری اقتصاد جهان کمک می‌کند.

در حالی که بیشتر کشورهای پردرآمد تا دهه ۱۹۸۰، استفاده از بنزین سرب‌دار را ممنوع کردند، تقریبا تمام کشورهای کم‌درآمد و کشورهای با درآمد متوسط، از جمله برخی کشورهای عضو سازمان همکاری‌ و توسعه اقتصادی (OECD)، تا سال ۲۰۰۲ همچنان از بنزین سرب‌دار استفاده می‌کردند.

در بعضی کشورهای در حال توسعه، مانند کشورهای آفریقای سیاه، همکاری میان دولت‌ها، کسب‌و‌کارها و سازمان ملل متحد کمک کرد تا به استفاده از بنزین سرب‌دار پایان دهند.

کواکو افریه، وزیر علوم زیست‌محیطی، فناوری و نوآوری غنا، با انتشار بیانیه‌ای در روز دوشنبه ۳۰ اوت (۸ شهریور)، گفت: «غنا یکی از پنج کشور غرب آفریقا بود که به اولین کارگاه‌های آموزشی و اعلامیه‌های منطقه‌ای پیوست.»

آقای افریه گفت کشورش مصمم بود با کمک طرح «مشارکت برای سوخت و خودرو پاک» (PCFV)، یک طرح ابتکاری خصوصی‌ـ‌دولتی جهانی که تحت حمایت برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد است، سوختش را از سرب پاک کند.

آقای افریه گفت: «پس از کارزارهای رسانه‌ای مشارکت برای سوخت و خودرو پاک، گزارش‌ها، پژوهش‌ها، افشای موارد غیرقانونی، و آزمایش‌های همگانی که برای آشکارسازی میزان بالای سرب در خون جمعیت صورت گرفت، غنا بیش از پیش مصمم شد سوختش را از سرب پاک کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، روز دوشنبه ۳۰ اوت (۸ شهریور) با انتشار توییتی، گفت: «امروز، ثمره چند دهه تلاش جهانی برای خلاصی دنیا از سرب در بنزین را پاس می‌داریم. این دستاورد از بیش از سالانه یک میلیون مرگ زودهنگام جلوگیری و از کودکان در مقابل سرب محافظت خواهد کرد.»

امروز، ثمره چند دهه تلاش جهانی برای خلاصی دنیا از سرب در بنزین را پاس می‌داریم.

این دستاورد از بیش از سالانه یک میلیون مرگ زودهنگام جلوگیری و از کودکان در مقابل سرب محافظت خواهد کرد.

بیایید دست‌ به دست هم آینده‌ای پاک‌تر و سبزتر برای همه بسازیم ـــ آنتونیو گوترش (antonioguterres@) ۳۰ اوت ۲۰۲۱

اما پایان رسمی بنزین سرب‌دار در سراسر جهان بی‌هزینه نبوده است. بنزین سرب‌دار هوا، گرد‌وغبار، خاک، آب آشامیدنی و محصولات غذایی را حدود یک قرن آلوده کرده است.

به‌رغم پیشرفت در حذف کاربرد بنزین سرب‌دار، سازمان ملل متحد اعلام کرد بخش حمل‌و‌نقل همچنان بانی حدود یک‌چهارم انتشار گاز گلخانه‌ای ناشی از مصرف انرژی در جهان است و با روند فعلی، تا سال ۲۰۵۰ به یک‌سوم افزایش می‌یابد.

برآورد می‌شود ۱.۲ میلیارد خودرو جدید در دهه‌های آتی راهی جاده‌ها شوند و بسیاری از این خودروها هنوز از سوخت‌های فسیلی استفاده خواهند کرد، بنابراین در افزایش گرمایش جهانی و آلودگی هوا دخیل خواهند بود.

پیش‌تر در ماه جاری، گروهی بین‌المللی متشکل از ۲۳۴ دانشمند حوزه اقلیمی از ۶۶ کشور هشدار دادند که دمای جهان در ۲۰ سال آینده، «به احتمال زیاد» ۱.۵ درجه بالاتر از عصر پیشاصنعتی خواهد بود، و اگر برای مقابله با سیر صعودی انتشار گازهای گلخانه‌ای اقدامی فوری صورت نگیرد، خطر تسریع روند گرمایش جهانی افزایش می‌یابد.  

این یافته‌ها بخشی از فصل اول ششمین گزارش ارزیابی هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم بود که در مورد پیامدهای افزایش دمای جهانی، از جمله وقوع مکرر رویدادهای شدید آب‌و‌هوایی، هشدار می‌داد.

سازمان ملل متحد از دولت‌ها، کسب‌و‌کارها و جامعه مدنی خواست از موفقیت در حذف سوخت سرب‌دار الهام بگیرند و از رعایت استانداردهای سوخت و خودرو پاک‌تر در سراسر جهان اطمینان حاصل کنند که می‌تواند به کاهش بیش از ۸۰ درصدی انتشار کربن در جهان کمک کند.

در بیانیه اینر اندرسن، مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، آمده است: «با غلبه بر یک قرن مرگ و بیماری‌هایی که صدها میلیون نفر را مبتلا کرد و محیط زیست را در سراسر جهان به زوال برد، جان تازه‌ای گرفته‌ایم از طریق گذار سریع به خودروهای پاک و وسایل نقلیه برقی، مسیر بشریت را به سمت بهتری هدایت کنیم.»